མདོ་སྨད་ཁྲི་ཀའི་ཡུལ་དུ་སྐུ་འཁྲུངས་པའི་སྐྱེས་ཆེན་སོ་བརྒྱད་ཀྱི་ ལོ་རྒྱུས་མདོར་བསྡུས། ༄༅།།མདོ་སྨད་ཁྲི་ཀའི་ཡུལ་དུ་སྐུ་འཁྲུངས་པའི་སྐྱེས་ཆེན་སོ་བརྒྱད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་མདོར་བསྡུས།                         1 ཀོའུ་བ་གཞོན་ནུ་བྱང་ཆུབ་འོད།     ཁྲི་ཀའི་འཕྲང་དམར་ཨ་རྐོང་དུ་དུས་རབས་བཅུ་བཞི་བའི་སྟོད་དེ་ཕྱི་ལོ1300 ལོའི་ནང་སྐུ་འཁྲུངས། སྐུ་ན་ཕྲ་དུས་ནས་རབ་ཏུ་བྱུང་། དབུས་གཙང་དང་བལ་བོ་སོགས་སུ་ཕེབས་ཏེ་མདོ་རྒྱུད་ཀྱི་བསྟན་བཅོས་ཀུན་ལ་སློབ་གཉེར་མཛད་དེ་མཁས་པའི་སྙན་གྲགས་རྒྱས། ཕྱིར་མདོ་སྨད་དུ་ཕེབས་ཏེ་རྗེ་ཙོང་ཁ་པ་ཆེན་པོའི་དགེ་ཚུལ་གྱི་སློབ་དཔོན་གནང་། བྱ་ཁྱུང་ཐེག་ཆེན་གླིང་གི་ཁྲི་རབས་གཉིས་པར་བཞུགས་ཏེ་བསྟན་པའི་བྱ་བ་མཛད།  འགག་ཡུལ་དུ་ཆུ་དྲངས་པས་ཀོའུ་བ་རི་ཕུག་མར་གྲགས། མཁས་གྲུབ་དམ་པའི་མཛད་སྤྱོད་ཀྱིས་གྲགས་པ་རབ་ཏུ་རྒྱས་པས་ཧོར་མོ་ཁག་གསུམ་གྱིས་བླ་མཆོད་དུ་བཀུར། མཐར་ལོ་བའི་བྲག་དཀར་དུ་སྐུ་འཇའ་ལུས་ལ་གྲུབ། འཁྲུངས་འདས་གསལ་བར་མ་ངེས།                   2 གཙང་བ་བཀའ་བཅུ་བ་བློ་བཟང་རྒྱ་མཚོ།    མདོ་སྨད་ཁྲི་ཀའི་འགག་ཟའི་གཙང་བ་ཚོ་བར་སྐུ་འཁྲུངས། དགུང་ལོ་བརྒྱད་པར་རབ་ཏུ་བྱུང་ཞིང་ཉེར་གཅིག་པར་དབུས་སུ་སློབ་གཉེར་དུ་ཕེབས། དབུས་སུ་དཀའ་བཅུ་བའི་མཚན་བཏགས་བཞེས། རང་ཡུལ་དུ་ཕེབས་ཏེ་དགུང་ལོ་ཞེ་གསུམ་སྟེང་འབྲོ་འགག་གཉིས་ཀྱི་མཚམས་འོམ་རྟིང་ཞེས་པར་དགོན་པ་བཏབ་སྟེ་མཚན་ལ་བཀྲ་ཤིས་དར་རྒྱས་གླིང་ཞེས་གསོལ། དགུང་ལོ་དོན་གསུམ་སྟེང་གཤེགས་སྐད།                 3 སྒོ་མེ་ཨ་ཛོ་དཔལ་ལྡན་རྒྱ་མཚོ།    མདོ་སྨད་ཁྲི་ཀའི་སྒོ་མེ་སྡོང་རྒན་ཐང་སྡེ་བའི་ཨ་ཛོ་ཚང་ཟེར་བའི་ཚོ་བར་དུས་རབས་བཅུ་དྲུག་པའི་ནང་དུ་སྐུ་འཁྲུངས། སྐུ་ན་ཆུང་དུས་ནས་རབ་ཏུ་བྱུང་། དབུས་གཙང་ལ་སློབ་གཉེར་དུ་ཕེབས་ཏེ་དཔལ་ལྡན་འབྲས་སྤུངས་སྒོ་མང་གྲྭ་ཚང་གི་ཆོས་གྲྭར་ཞུགས། གཞུང་ཆེན་བཀའ་པོད་ལྔ་ལ་སློབ་གཉེར་རྡོ་རུས་ཐུག་པ་གནང་སྟེ་མཁས་པའི་གོ་འཕང་བརྙེས། ཕྱིར་མདོ་སྨད་དུ་ཕེབས་ཏེ་བྱ་ཁྱུང་ཐེག་ཆེན་ཡོན་ཏན་དར་རྒྱས་གླིང་གི་མཁན་རབས་བཅུ་བདུན་པར་བཞུགས། ཆོས་སྡེ་གང་ཉིད་སྐྱོང་ཁུར་གང་ལེགས་མཛད་དེ་བཤད་སྒྲུབ་ཀྱི་བྱ་བ་འཕེལ་ཞིང་རྒྱས་པར་མཛད། མཆོད་རྟེན་སྐེ་དགོན་པའི་མ་དགོན་བཀྲ་ཤིས་ཆོས་གླིང་དུ་བཞུགས་ཤིང་དེ་གར་སྒར་བ་ཞིག་ཀྱང་ཡོད་སྐད།                 4 སྟག་ཕྱུག་འཕྲིན་ལས་རྒྱ་མཚོ།      མདོ་སྨད་ཁྲི་ཀའི་སྒོ་མེ་མི་ཉག་སྟག་ཤུག་གམ་སྟག་ཕྱུག་ཏུ་དུས་རབས་བཅུ་དྲུག་པའི་ནང་དུ་སྐུ་འཁྲུངས། སྐུ་ན་ཆུང་དུས་ནས་བསྟན་པའི་སྒོར་ཞུགས། དབུས་སུ་སློབ་གཉེར་དུ་ཕེབས་ཏེ་དཔལ་ལྡན་འབྲས་སྤུངས་དགོན་པར་བཀའ་པོད་ཀྱི་གཞུང་ལ་ཐུགས་གཉེར་མཐར་ཕྱིན་མཛད། ཕྱིར་མདོ་སྨད་དུ་ཕེབས་ཏེ་བྱ་ཁྱུང་དགོན་པའི་མཁན་རབས་བཅོ་བརྒྱད་པར་བཞུགས། དགོན་པའི་འཆད་ཉན་གྱི་བྱ་བར་དོ་དམ་གང་ལེགས་མཛད་པས་ཕྱག་རྗེས་ཆེ། ཧལ་ཧའི་རྒྱལ་བོ་ཨུ་ཅང་གིས་བསྐུལ་ངོར་ཡུམ་འབུམ་པ་སོགས་སོག་ཡིག་ཏུ་བསྒྱུར་བས་སོག་ཡུལ་དུ་འཕྲིན་ལས་དང་གདུལ་བྱ་ཧ་ཅང་རྒྱས། འདི་བའི་སྐུ་ཕྲེང་ཕྱི་མ་རྣམས་མཆོད་རྟེན་སྐེ་དགོན་པར་རྒྱུན་བཞུགས་གནང་སྟེ་སྐྱོང་བཀུར་མཛད།                     5 སྒོ་མེ་ཀ་ཞར་བ་དཔལ་འབྱོར་རྒྱ་མཚོ།     ཁྲི་ཀའི་ཀ་ཞར་ཡུལ་དུ་དུས་རབས་བཅུ་དྲུག་པའི་ནང་དུ་སྐུ་འཁྲུངས། སྐུ་ན་ཆུང་དུས་ནས་སངས་རྒྱས་བསྟན་པའི་སྒོར་ཞུགས་ཏེ་དབུས་སུ་སློབ་གཉེར་དུ་ཕེབས། དཔལ་ལྡན་འབྲས་སྤུངས་སྒོ་མང་གྲྭ་ཚང་གི་ཆོས་སྒོར་ཞུགས་ཏེ་མདོ་སྔགས་རིག་གནས་དང་བཅས་པར་ཐོས་བསམ་རྒྱ་ཆེར་མཛད་དེ་མཁས་པའི་སྙན་གྲགས་རྒྱས། མདོ་སྨད་ཆོས་འབྱུང་ལས་ཀྱང་”སྒོ་མེ་ཀ་ཞར་བ་འབྲས་ཀླུ་འབུམ་དཔལ་འབྱོར་རྒྱ་མཚོ་མཁས་གྲགས་ཅན་ཡིན་འདུག་”ཅེས་གསུངས། ཕྱིར་མདོ་སྨད་དུ་ཕེབས་ཏེ་བྱ་ཁྱུང་ཐེག་ཆེན་ཡོན་ཏན་གླིང་གི་མཁན་རབས་ཉེར་གཅིག་པར་བཞུགས། གདན་ས་གང་ཉིད་ལུགས་གཉིས་ཀྱིས་བསྐྱངས། འདི་བའི་རིང་བྱ་ཁྱུང་འདུ་ཁང་རྒྱ་འབུབ་བྱས་ཤིང་བཀྲ་ཤིས་སྒོ་མང་མཆོད་རྟེན་གསར་བཞེངས་མཛད།                         6 ཐིས་པ་བློ་བཟང་ཉི་མ།     ཁྲི་ཀའི་སྟག་རིག་ཐིས་པ་ཚང་དུ་འཁྲུངས། སྐུ་ན་གཞོན་དུས་ནས་རབ་ཏུ་བྱུང་སྟེ་ཆུ་བཟང་དགའ་ལྡན་ཐུབ་བསྟན་རབ་རྒྱས་གླིང་དུ་སློབ་གཉེར་མཛད། དབུས་གཙང་དུ་ཕེབས་ཏེ་དཔལ་ལྡན་འབྲས་སྤུངས་སུ་གཞུང་ཆེན་པོར་སྦྱངས་ཏེ་དཀའ་བཅུ་བའི་མཚན་བཏགས་བཞེས། ཐིས་པ་དགོན་བཀྲ་ཤིས་ཆོས་རྫོང་ཕྱག་འདེབས་མཛད་པ་སོགས་བསྟན་འགྲོའི་དོན་ཆེན་རྒྱ་ཆེར་བསྐྱངས། ༼མདོ་སྨད་ཆོས་འབྱུང་༽དུ་“ཐིས་པ་དགོན་བཀྲ་ཤིས་ཆོས་རྫོང་ནི།  ལྕང་སྐྱ་གོང་མའི་དྲུང་ཡིག་མཐིལ་བ་བློ་བཟང་ཉི་མས་བཏབ།  དཔོན་སློབ་གསེར་ཁང་པས་འདི་བའི་ཞབས་ལ་གཏུགས།  ཁྲི་ཆེན་བསོད་ནམས་གྲགས་པ་ནས་བརྒྱུད་པའི་གཅོད་དབང་གསན་”ཞེས་གསུངས།                 7 མཚན་སྒྲོགས་མཁན་ཆེན་དགེ་འདུན་དོན་འགྲུབ།     ཁྲི་ཀའི་ཀོང་བ་རུ་ཕྱི་ལོ1668ལོར་སྐུ་འཁྲུངས། སྐུ་ན་ཕྲ་དུས་སྐུ་འབུམ་བྱམས་པ་གླིང་དུ་སློབ་གཉེར་མཛད། དགུང་ལོ་བཅུ་གསུམ་སྟེང་དབུས་སུ་ཕེབས་ཏེ་འབྲས་སྤུངས་སྒོ་མང་གྲྭ་ཚང་དུ་ཐུགས་གཉེར་མཛད། རྒྱ་བོད་མཁས་པའི་གཞུང་ལུགས་རྒྱ་མཚོ་ལྟ་བུ་ལ་བརྩོན་པ་ཆུ་བོའི་རྒྱུན་བཞིན་བསྟེན་པས་མཁས་པའི་སྙན་གྲགས་རྒྱས། ཕྱི་ལོ1794ལོར་ལྷ་ལྡན་སྨོན་ལམ་ཆེན་མོར་གྲྭ་སྐོར་མཛད། པོ་ཏ་ལའི་མགྲོན་གཉེར་ལོ་ཙཱ་བ་དང་འདུལ་བའི་བླ་མར་བསྐོས། རྒྱ་ནག་ཏུ་གཞུང་འབྲེལ་ཆེད་མི་སྣར་ལན་གཉིས་ཕེབས། ཕྱི་ལོ1734ལོར་སྐུ་འབུམ་བྱམས་པ་གླིང་གི་ཁྲི་ཆེན་ཉེར་བཞི་བར་བཞུགས་ཏེ་བཤད་སྒྲུབ་ཀྱི་བྱ་བས་དུས་འདའ་བར་མཛད། བོད་ཀྱི་ས་སྐྱོང་ཆེན་པོ་མི་དབང་ཕོ་ལྷ་བར་སྙན་སྒྲོན་ཞུས་ཏེ་སྦྱིན་བདག་མཛད་ནས་སྐུ་འབུམ་གསེར་སྡོང་ཆེན་མོར་གསེར་ཟངས་ཀྱི་རྒྱ་ཕིབས་བཞེངས། ཁྲི་ཀའི་ཀོང་བ་གྲྭ་ཚང་ལ་བདག་སྐྱོང་བླ་མེད་གནང་། འདས་ལོ་མ་ངེས།                         8 སྒོ་མེ་གྲགས་པ་རྒྱ་མཚོ།     ཁྲི་ཀའི་ཧོར་རྒྱ་སྡེ་བར་དུས་རབས་བཅུ་བདུན་པའི་སྨད་དུ་འཁྲུངས། དབུས་སུ་ལན་གཉིས་ལ་ཕེབས་ཏེ་འབྲས་སྤུངས་སྒོ་མང་གྲྭ་ཚང་དུ་རྒྱལ་བའི་བཀའ་འཁོར་ལོ་རིམ་པ་གསུམ་གྱི་དགོངས་དོན་མ་ལུས་པ་ཐུགས་གཉེར་རྡོ་རུས་ཐུག་པར་གནང་། དཔལ་ལྡན་འབྲས་སྤུངས་དགོན་པའི་དགེ་བཤེས་ཆེ་གྲས་སུ་གྱུར། སྐུ་འབུམ་རྒྱུད་པ་གྲྭ་ཚང་གསང་སྔགས་བདེ་ཆེན་གླིང་གི་བླ་མ་དབུ་མཛད་དང་དེ་གའི་ཁྲི་རབས་བཅུ་གཉིས་པར་བཞུགས་ཏེ་སྐྱོང་བཀུར་གང་ལེགས་མཛད། ཕྱི་ལོ1709 ལོར་མཆོད་རྟེན་སྐེ་བཀྲ་ཤིས་དར་རྒྱས་གླིང་ཕྱག་བཏབ་སྟེ་འཆད་ཉན་གྱི་སྡེ་བཙུགས། ཕྱི་ལོ1729ལོར་གཤེགས།            9 ཞབས་དྲུང་དཀར་པོ་ངག་དབང་བློ་བཟང་བསྟན་པའི་རྒྱལ་མཚན།     ཁྲི་ཀའི་ཡང་བཟང་ཆོས་ཚར་ཕྱི་ལོ1660ལོར་འཁྲུངས། ལ་མོ་སྐུ་ཕྲེང་གསུམ་པ་ཡིན། ༧གོང་ས་ལྔ་བ་ཆེན་པོས་གོང་མའི་ཡང་སྤྲུལ་དུ་ངོས་འཛིན་གནང་། དགུང་ལོ་བཅུ་གཉིས་སྟེང་དབུས་སུ་སློབ་གཉེར་དུ་ཕེབས་ཏེ་མཚན་ལྡན་བཤེས་གཉེན་མང་པོ་རིགས་ཀྱི་ཅོད་པན་དུ་བསྟེན། མདོ་སྔགས་རིག་གནས་དང་བཅས་པར་གསན་བསམ་མཛད་པས་མཁས་པའི་སྙན་པ་ཕྱོགས་སུ་རྒྱས། ཕྱི་ལོ1682ལོར་ལ་མོ་བདེ་ཆེན་ཆོས་འཁོར་གླིང་གསར་འདེབས་གནང་། 1705ལོར་མན་ཇིའི་གོང་མ་ཁང་ཞིས་པེ་ཅིན་དུ་གདན་ཞུས་ལྟར་ཕེབས་པར་“ཚ་གན་ནོ་མོ་ཧན་”གྱི་ཆོ་ལོ་དང་གསེར་ཡིག་གི་འཇའ་ས་བཅས་གནང་། རྒྱ་ནག་དང་མདོ་སྨད་ཁུལ་དུ་འཕྲིན་ལས་དང་གདུལ་བྱ་ཧ་ཅང་རྒྱས། སྔར་ཕྱིར་དབུས་གཙང་དུ་ལན་ལྔར་བྱོན། ལྷ་ལྡན་སྨོན་ལམ་ཆེན་མོའི་སྟེང་དགེ་འདུན་རེར་གསེར་དངུལ་གྱི་ཞོ་རེ་རེ་དང་མཛོད་གོས་ཁ་ཕྱེད་མ་རེ་ཕུལ་བས་“ལ་མོ་འགྱེད་ཆེན་”དུ་གྲགས། དགུང་ལོ་རེ་དགུ་བ་ཕྱི་ལོ1728ལོར་གཤེགས།               10 སྡེ་བ་སྐུ་ཕྲེང་དང་པོ་བློ་བཟང་དོན་འགྲུབ།     ཁྲི་ཀའི་འཕྲང་དམར་ལན་འགྲོ་སྡེ་བར་ཕྱི་ལོ1673 ལོར་སྐུ་འཁྲུངས། ལ་མོ་བདེ་ཆེན་དགོན་དུ་སློབ་གཉེར་མཛད། དགུང་ལོ་བཅུ་དྲུག་སྟེང་དབུས་སུ་ཕེབས་ཏེ་འབྲས་སྤུངས་སྒོ་མང་གྲྭ་ཚང་གི་ཆོས་གྲྭར་འགྲིམ། ཀུན་མཁྱེན་ངག་དབང་བརྩོན་འགྲུས་སོགས་བསྟེན་ནས་མདོ་རྒྱུད་ཀུན་ལ་སྦྱངས་པས་མཁས་པའི་གྲགས་པ་རྒྱས།  དགུང་ལོ་ཉེར་ལྔའི་སྟེང་ལྷ་རམས་གྲྭ་སྐོར་མཛད།  ཆོས་སྲིད་ལ་མཁྱེན་རྒྱ་ཡངས་པས་སྡེ་སྲིད་སངས་རྒྱས་རྒྱ་མཚོས་དགའ་ལྡན་ཕོ་བྲང་སྲིད་གཞུང་གི་བཀའ་གྲོས་སུ་ཡང་གདན་ཞུ་མཛད།  ཕྱིས་སུ་ཀུན་མཁྱེན་འཇམ་དབྱངས་བཞད་པས་མདོ་སྨད་དུ་ཁྲིད་མ་ཡོང་བ་ཡིན་ན། བོད་དགའ་ལྡན་ཕོ་བྲང་གི་སྡེ་སྲིད་ལ་འགྲོ་ཐུབ་པའི་ངག་རྒྱུན་ཡོད། བླ་བྲང་བཀྲ་ཤིས་འཁྱིལ་གྱི་ཁྲི་རབས་གསུམ་པར་བཞུགས་ཏེ་སྔ་ཕྱི་ཀུན་ཏུ་བཀའ་དྲིན་ཤིན་ཏུ་ཆེ།  ཕྱི་ལོ1746 ལོར་གཤེགས།                  11 གསེར་ཁྲི་བློ་བཟང་བསྟན་པའི་ཉི་མ།     མདོ་སྨད་ཁྲི་ཀའི་ཡང་བཟང་ཆོས་ཚར་ཕྱི་ལོ1689ལོར་ཞབས་དྲུང་དཀར་པོ་ངག་དབང་བློ་བཟང་བསྟན་པའི་རྒྱལ་མཚན་གྱི་སྐུ་ཚ་རུ་འཁྲུངས། ལ་མོ་བདེ་ཆེན་དུ་བསྡུས་གྲྭ་དང་རྣམ་འགྲེལ། དབུ་ཕར་གྱི་གཞུང་ལ་སྦྱངས། དགུང་ལོ་སོ་བཞི་ཕྱི་ལོ1722ལོར་དབུས་སུ་ཕེབས་ཏེ་རྒྱལ་དབང་མཆོག་གི་མདུན་ནས་དབང་ལུང་མང་དུ་གསན། ལྷ་ལྡན་སྨོན་ལམ་ཆེན་མོའི་སྟེང་མཁས་པའི་ཚོགས་དང་རིག་པའི་བགྲོ་གླེང་གནང་བས་སྙན་གྲགས་རྒྱས། སྒོ་མེ་གྲགས་པ་རྒྱ་མཚོས་མཆོད་རྟེན་སྐེ་དགོན་པར་གདན་དྲངས་ཏེ་ཟླ་གཅིག་ལྷག་ལ་བཀའ་ཆོས་གནང་། ལ་མོ་བདེ་ཆེན་གྱི་ཁྲིར་ཕེབས་ཏེ་ལོ་བརྒྱད་ལ་འཛིན་སྐྱོང་མཛད། ཕྱི་ལོ1734ལོར་མན་ཇི་གོང་མས་གདན་ཞུས་ལྟར་པེ་ཅིན་དུ་ཕེབས་ཏེ་ལོ་ངོ་ཉི་ཤུ་ལྷག་ལ་སོག་ཡུལ་དང་རྒྱ་ནང་དུ་བསྟན་འགྲོའི་དོན་མཛད། ལྕང་སྐྱ་རིན་པོ་ཆེ་དང་སོག་པོའི་ཡ་མོན་གྱི་དཔོན་རིགས་དུ་མའི་རོགས་རམ་འོག་གོང་མའི་ཕོ་བྲང་གི་སྐུ་གསུང་ཐུགས་རྟེན་གྱི་རིགས་སོ་སོར་བོད་སོག་གི་ཡི་གེའི་ཁ་བྱང་སྦྱར། གོང་མས་བདག་རྐྱེན་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་གནང་། ཕྱི་ལོ1762ལོར་ལ་མོ་བདེ་ཆེན་དུ་ཕེབས་ཏེ་ལོ་དེའི་སྟོན་ཁར་གཤེགས། གསུང་རྩོམ་ལ་པོད་བཞི་ལྷག་བཞུགས། རང་བསྲེལ་ནང་བཞུགས་ཀྱི་མཆོད་རྟེན་སྐུ་འབུམ་གསེར་སྡོང་ཆེན་མོའི་ནང་ཡོད། འདི་བའི་རྣམ་ཐར་རྒྱལ་དབང་བདུན་པས་མཛད་པ་བཞུགས།              12 རྙེ་སྒོམ་ཆེན་པ་བློ་བཟང་ནམ་མཁའ་རྒྱལ་མཚན།    ཁྲི་ཀའི་འཕྲང་དམར་སྟག་རིག་སྡེ་བའི་རྙེ་ཚང་དུ་དུས་རབས་བཅུ་བདུན་པའི་སྨད་ཙམ་ལ་འཁྲུངས། དབུས་འགྱུར་ལྷ་ལྡན་ཆོས་ཀྱི་ཞིང་ཁམས་སུ་སློབ་གཉེར་ལ་ཕེབས་ཏེ་དཔལ་ལྡན་སྨད་རྒྱུད་དུ་ཆོས་ཞུགས་གནང་ནས་མདོ་སྔགས་ཀྱི་གཞུང་ལ་སློབ་གཉེར་མཛད། རྒྱ་གར་གྱི་གནས་ཆེན་ཁག་ལ་གནས་མཇལ་དུ་ཕེབས། ཁྲི་ཀའི་རྙེ་དགོན་ཁང་ཤུལ་དུ་སྔོན་བྲག་ཕུག་ཅིག་འདུག་པར་ཐོས་པའི་དོན་ལ་རྩེ་གཅིག་ཏུ་བསམས་ཏེ་གྲུབ་པའི་གོ་འཕང་བརྙེས་པས་“རྙེ་སྒོམ་ཆེན་པ་”ཞེས་གྲགས། ཕྱི་ལོ 1730 ལོའི་ནང་གཤེགས།                13 དགའ་ལྡན་ཡེ་ཤེས་སྐལ་བཟང།    ཁྲི་ཀའི་ཡུལ་གྱི་ཨ་རིན་ཚོ་བར་དུས་རབས་བཅོ་བརྒྱད་པའི་སྟོད་ཙམ་ལ་སྐུ་འཁྲུངས།  དབུས་སུ་ཕེབས་ཏེ་དགའ་ལྡན་དགོན་པར་དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་དུ་མ་ལས་གཞུང་ཆེན་བཀའ་པོད་ལྔའི་གཞུང་ལ་མཛུབ་ཁྲིད་དང་བརྒལ་ལན་གྱི་རིགས་ལམ་དྲི་མ་མེད་པས་ཕུ་ཐག་ཆོད་པ་སྦྱངས། མཁས་པའི་སྙན་གྲགས་དོན་དང་མཐུན་པ་བྱས།  ཕྱིར་མདོ་སྨད་དུ་ཕེབས་ཏེ་སྐུ་འབུམ་རྒྱུད་པ་གྲྭ་ཚང་ལ་ཞུགས་ནས་བདེ་གསང་འཇིགས་གསུམ་གྱི་ཆོ་ག་ཕྱག་ལེན་བསྐྱེད་རྫོགས་སོགས་ལ་སྦྱངས། རྒྱུད་པའི་ཁྲི་རབས་ཉེར་བཞི་བར་བཞུགས་ཏེ་འཛིན་སྐྱོང་མཛད། གདུལ་བྱ་མང་པོ་དབང་ལུང་མན་ངག་གིས་ཚིམས་པར་མཛད།  ཁྲི་ཀའི་དགའ་ལྡན་དགོན་པ་སྐུ་འབུམ་རྒྱུད་པའི་ཕྱག་བཞེས་ལྟར་བསྐྱངས། ༼མདོ་སྨད་ཆོས་འབྱུང་༽དང་སྐུ་འབུམ་གདན་རབས་རྣམས་སུ་གསུང་རྩོམ་ཁ་ཤས་ཡོད་པར་གསུངས་ཀྱང་ད་ལྟ་མཇལ་རྒྱུ་མི་སྣང་ངོ་། །                 14 མགོན་ཀྱཱ་གྲགས་པ་རྒྱལ་མཚན།     ཁྲི་ཀའི་སྒོ་མེའི་ལྕང་རའི་མགོན་ཀྱཱ་སྡེ་བར་ཕྱི་ལོ 1730 ལོར་འཁྲུངས། སྐུ་འབུམ་བྱམས་པ་གླིང་གི་མཚན་ཉིད་གྲྭ་ཚང་དུ་ཞུགས་ཏེ་གཞུང་ཆེན་བཀའ་པོད་ལྔ་ལ་ཐོས་བསམ་མཐར་ཕྱིན་པ་མཛད།  རྒྱུད་པ་གྲྭ་ཚང་དུ་མདོ་སྔགས་ཀྱི་གཞུང་ལ་སློབ་གཉེར་མཛད་དེ་མཁས་པའི་གོ་འཕང་བཞེས།  སྐུ་འབུམ་ཁྲི་ཆེན་སོ་གཅིག་པ་དང་རྒྱུད་པའི་ཁྲི་རབས་ཉེར་དྲུག་པར་སྔ་ཕྱིར་བཞུགས་ཏེ་བསྟན་པའི་རྒྱལ་མཚན་བསྒྲེངས། སྐུ་འབུམ་ཁྲི་ཆེན་སྐབས་ར་ཁོ་དཔོན་པོ་སངས་རྒྱས་ལྷུན་འགྲུབ་ཀྱིས་སྐུ་འབུམ་བདེ་གཤེགས་མཆོད་རྟེན་བརྒྱད་བཞེངས། ཕྱི་ལོ1777 ལོར་སྐུ་གཤེགས།                   15 གོང་དགེ་དཀའ་བཅུ་བ།      ཁྲི་ཀའི་གོང་བ་ནས་སྐུ་འཁྲུངས་ཏེ་རྒྱལ་བའི་བསྟན་ལ་རབ་ཏུ་བྱུང་།  དབུས་སུ་ཕེབས་པ་འདྲ་སྟེ་གཞུང་ཆེན་པོར་ཐུགས་གཉེར་མཛད་པས་དཀའ་བཅུའི་དགེ་བཤེས་ཀྱི་མཚན་བཏགས་བཞེས།  ཁྲི་ཀའི་ཡུལ་དུ་བཞུགས་ཏེ་འགྲོ་རྣམས་དགེ་བའི་ལས་ལ་བསྐུལ་ཏེ་སངས་རྒྱས་ཀྱི་བསྟན་པ་དར་བར་མཛད།  ལྷ་དཀར་པོར་ཞབས་ཏོག་མཛད་ཚུལ་སོགས་༼སྐལ་ལྡན་ཆོས་འབྱུང་༽ལས་གསུངས།  འདི་བའི་མཚན་གསལ་བར་མ་ངེས།                16  ཁྲི་ཀ་བ་འཇམ་དབྱངས་དོན་གྲུབ།    དུས་རབས་བཅོ་བརྒྱད་པའི་སྟོད་ཙམ་ལ་ཁྲི་ཀའི་ཡུལ་དུ་སྐུ་འཁྲུངས།  སྐུ་འབུམ་བྱམས་པ་གླིང་དུ་ཆོས་གྲྭར་ཞུགས་ཏེ་མགོ་བསྡུས་གྲྭ་ནས་གཞུང་ཆེན་བཀའ་པོད་ལྔ་ལ་ཐོས་བསམ་རྣམ་དག་མཛད།  རྒྱུད་པ་གྲྭ་ཚང་དུ་གསང་སྔགས་རྒྱུད་སྡེར་གསན་སྦྱོང་མཛད་དེ་མཁས་པའི་གོ་འཕང་བདག་གིར་བཞེས།  རྒྱུད་པའི་ཁྲིར་ལོ་བདུན་ལ་བཞུགས་ཏེ་འཆད་ཉན་འཛིན་སྐྱོང་བླ་མེད་མཛད།  འདས་ལོ་ཡང་མ་ངེས།               17 རྙེ་ངག་དབང་བསྟན་འཛིན་ཉི་མ།    ཁྲི་ཀའི་འཕྲང་དམར་སྟག་རིག་སྡེ་བར་ཕྱི་ལོ1740ལོར་འཁྲུངས། ལ་མོ་བདེ་ཆེན་དགོན་དུ་སློབ་གཉེར་མཛད། དབུས་སུ་ཕེབས་ཏེ་ཀུན་མཁྱེན་འཇིགས་མེད་དབང་བོ་སོགས་མཁས་གྲུབ་དུ་མའི་མདུན་ནས་མདོ་སྔགས་རིག་གནས་ཀུན་ལ་སྦྱངས། རྒྱལ་དབང་བདུན་པས་ཙན་དན་སྦྲུལ་སྙིང་གི་ཐམ་ག་དང་བཀའ་ཡིག་གནང་བར་བཤད། དགུང་ལོ་ཞེ་གསུམ་པར་ལ་མོ་བདེ་ཆེན་གྱི་ཁྲིར་ལོ་བཅུ་ལ་བཞུགས་ཏེ་ཆོས་འཆད་ཉན་ལ་རྟིང་སྐུལ་མཛད་པས་ལེགས་ཚོགས་ཀུན་རྒྱས། ཕྱི་ལོ1767ལོར་རྙེ་ལྷུན་འགྲུབ་ཆོས་རྫོང་དགོན་པ་བཏབ། ཐིས་པ་བཀྲ་ཤིས་ཆོས་རྫོང་དུ་འཆམ་གསར་འཛུགས་མཛད།  ཕྱི་ལོ1800ལོར་གཤེགས།             18 ཨ་ཀྱཱ་བློ་བཟང་འཇམ་དབྱངས་རྒྱ་མཚོ།     ཁྲི་ཀའི་སྒོ་མེ་ཧོར་ཀྱཱ་སྡེ་བར་ཕྱི་ལོ1768 ལོར་འཁྲུངས།  ཨ་ཀྱཱ་སྐུ་ཕྲེང་བཞི་བ་ཡིན།  སྐུ་འབུམ་བྱམས་པ་གླིང་དུ་དབུ་ཕར་གྱི་གཞུང་དང་ཐུན་མོང་གི་རིག་གནས་ལ་ཞིབ་པར་སྦྱངས། དགུང་ལོ་བཅོ་བརྒྱད་པ་ཕྱི་ལོ1785 ལོར་པེ་ཅིན་དུ་ཕེབས་ཏེ་མན་ཇི་གོང་མར་མཇལ་ཕྲད་གནང་། དབུས་སུ་ཕེབས་ཏེ་སེ་ར་ཐེག་ཆེན་གླིང་གི་བྱེས་གྲྭ་ཚང་དུ་མདོ་སྔགས་ཀུན་ལ་སློབ་གཉེར་མཛད། རྒྱལ་དབང་མཆོག་ནས་“བསྟན་པའི་གསལ་བྱེད་ཨེར་ཏི་ནི་པཎྜི་ཏ”འི་གཟེངས་བསྟོད་དང་མཁན་ཆས་བསྩལ། དགུང་ལོ་བཞི་བཅུ་བར་སྐུ་འབུམ་བྱམས་པ་གླིང་གི་ཁྲི་ཆེན་བཞི་བཅུ་བར་བཞུགས་ཏེ་འཆད་ཉན་རྟིང་སྐུལ་མཛད་པས་དར་ཞིང་རྒྱས། སྐུ་འབུམ་གསེར་སྡོང་དང་རྒྱུད་པ་འདུ་ཁང་ཞིག་གསོ་མཛད། སོག་ཡུལ་དང་པེ་ཅིན་སོགས་སུ་ཡང་བསྟན་འགྲོའི་བྱ་བ་རྒྱ་ཆེར་མཛད། ཕྱི་ལོ1816 ལོར་གཤེགས། གསུང་རྩོམ་ཁ་ཤས་བཞུགས།                   19 ཨ་ཡག་སྦྱིན་པ་རྒྱ་མཚོ།      ཁྲི་ཀའི་དམེ་ཀྱཱའི་ཨ་ཡག་ཚོ་བར་ཕྱི་ལོ1800 ཡས་མས་སུ་སྐུ་འཁྲུངས། དགུང་ལོ་ཆུང་དུས་ནས་ལཱ་མོ་བདེ་ཆེན་དགོན་དུ་ཆོས་ཞུགས་གནང་སྟེ་བསྡུས་གྲྭ་དང་རྣམ་འགྲེལ་སོགས་ལ་སློབ་གཉེར་གནང་། ༼མདོ་སྨད་ཆོས་འབྱུང་༽ལས། “དབུས་སུ་བྱོན། ཐུགས་གཉེར་གཞན་འགྲན་མེད། དགའ་ལྡན་ཁྲིར་ཉེ་བ་ན་རང་ཡུལ་དུ་ཕེབས། ”ཞེས་གསུངས་པ་ལྟར་དབུས་སུ་སློབ་གཉེར་དུ་ཕེབས་ནས་མདོ་སྔགས་ཀྱི་གཞུང་ལ་ཐུགས་གཉེར་ཤུགས་ཆེན་གནང་། ཕྱིར་རང་ཡུལ་དུ་ཕེབས་ཏེ་གཤོང་མོ་ཆེ་བཀྲ་ཤིས་འཁྱིལ་བཏབ། འདུ་ཁང་དང་གྲྭ་ཤག་གསར་དུ་བཞེངས། འདས་ལོ་མ་ངེས།               20 ཧོར་ལྡིང་སྒོམ་ཆེན་བློ་བཟང་དགེ་ལེགས་རྒྱལ་མཚན།    མདོ་སྨད་ཁྲི་ཀའི་སྒོ་མེ་ཆུ་བཟང་སྡེ་བར་ཕྱི་ལོ1811ལོར་སྐུ་འཁྲུངས།  ཧོར་ལྡིང་སྐུ་ཕྲེང་གཉིས་པར་ངོས་འཛིན་གནང་སྟེ་དགུང་ལོ་བདུན་པར་སྐུ་འབུམ་བྱམས་པ་གླིང་དུ་ཆོས་ཞུགས་གནང་། ཚད་མ་རྣམ་འགྲེལ་དང་ཕར་ཕྱིན་གྱི་གཞུང་ལ་སློབ་གཉེར་གནང་། བར་སྐབས་ཤིག་ལ་ཀུན་གྱི་སྣང་ངོར་ཧ་ཅང་གི་བཀྲ་ཚག་པའི་ཚུལ་མཛད་དུས་སོ་སྐྱེ་མིག་ལོང་བ་དག་གིས་སྨད་ར་བྱས། ཤིང་བཟའ་རིན་པོ་ཆེ་ཚང་གིས་རྗེ་མི་ལའི་རྣམ་ཐར་ལ་གཟིགས་སུ་ཆུགས་གསུངས་པ་བཞིན་གཟིགས་དུས། སྔོན་གྱི་བག་ཆགས་ཀྱི་ནུས་པ་བརྟས་ཏེ། བག་མེད་ཀྱི་སྤྱོད་པ་སྤངས་ནས་དྲན་ཤེས་ཀྱིས་ཞི་དུལ་བག་ཡོད་དུ་གྱུར། དབུས་སུ་སློབ་གཉེར་དུ་ཕེབས་ཏེ་དཔལ་ལྡན་འབྲས་སྤུངས་སུ་དབུ་མཛོད་འདུལ་གསུམ་ལ་ཐོས་བསམ་རྣལ་མར་བགྱིས་པས་མཁས་པའི་སྙན་པ་རྒྱས། དགུང་ལོ་སོ་བཞི་ཕྱི་ལོ1844ལོར་སྐུ་འབུམ་རྒྱུད་པའི་ཁྲི་རབས་ལྔ་བཅུ་བར་བཞུགས་ཏེ་ཆོས་སྲིད་ཀྱི་ལེགས་ཚོགས་རྒྱས། ཁྲི་ཟུར་ནས་ཀྱང་སྐུ་འབུམ་དང་སྒོ་རྩེ་རི་ཁྲོད་སོགས་སུ་བསྙེན་པ་དང་སྒྲིབ་སྦྱོང་ལ་བརྩོན་པས་དགེ་བའི་འབྲས་རྟགས་ངོ་མཚར་བ་བྱུང་། མཐར་ཕྱི་ལོར1883 ཞི་བར་གཤེགས།               21 ཨ་ཀྱཱ་ཧོ་ཐོག་ཐུ་ཡེ་ཤེས་མཁས་གྲུབ་རྒྱ་མཚོ།     ཁྲི་ཀའི་སྒོ་མེ་ཧོར་ཀྱཱ་སྡེ་བར་ཕྱི་ལོ1817ལོར་འཁྲུངས། ཨ་ཀྱཱ་སྐུ་ཕྲེང་ལྔ་བ་ཡིིན། སྐུ་འབུམ་བྱམས་པ་གླིང་དུ་ཚོགས་ཞུགས་གནང་སྟེ་ཕྱག་རྡོ་ཐང་ལ་ཀྱཱ་སྨོན་རམས་པ་བློ་བཟང་དོན་འགྲུབ་ཡོངས་འཛིན་དུ་བསྟན་ནས། མདོ་སྔགས་རིག་གནས་དང་བཅས་པ་ལ་ཐོས་བསམ་གྱིས་དུས་འདའ་བར་བྱས་ཏེ་བཤད་སྒྲུབ་ཀྱི་བསྟན་པ་འཛིན་སྐྱོང་བླ་མེད་མཛད། པེ་ཅིན་དུ་མན་ཇི་གོང་མས་གདན་འདྲེན་ཞུས་ཏེ་བསྔགས་པའི་ཆོ་ལོ་བསྩལ། སྐུ་འབུམ་གསེར་སྡོང་ཆེན་མོའི་རྒྱ་ཕིབས་གསར་བཞེངས་ཀྱི་བྱ་བ་ལེགས་པར་འགྲུབ། ཕྱི་ལོ1863ལོ་ནས་མདོ་སྨད་ཁུལ་དུ་རྒྱ་སོག་གིས་འཁྲུག་ཆེན་བསླངས་པར་བསླབ་པ་ཕུལ་ཏེ་དམག་འབྲེལ་སྲིད་སྐྱོང་གི་ལས་ཁུར་བསྣམས་ནས། སྐུ་འབུམ་དང་སྟོང་སྐོར། ཁྲི་ཀ་སོགས་ལ་བདག་སྐྱོང་མཛད་པའི་བཀའ་དྲིན་ཆེ།  ཕྱི་ལོ1869ལོར་གཤེགས།             22 ནེས་ལུང་ཞབས་དྲུང་བསྟན་འཛིན་མཆོག་ལྡན་ཚུལ་ཁྲིམས་རྒྱ་མཚོ།   ཁྲི་ཀའི་སྒོ་མེ་ཚོ་བཞིའི་ལྕང་ར་སྡེ་བར་ཕྱི་ལོ1830 ལོར་སྐུ་འཁྲུངས། སྐུ་འབུམ་བྱམས་པ་གླིང་གི་ཆོས་སྒོར་ཞུགས་ཏེ་བཀའ་པོད་ལྔས་མཚོན་གཞུང་ལུགས་ཀུན་ལ་སྦྱངས་པ་རྨད་དུ་བྱུང་བ་མཛད། སྐུ་འབུམ་ཁྲི་ཆེན་རེ་ལྔ་བ་དང་རྒྱུད་པའི་ཁྲི་རབས་ང་བཞི་བར་བཞུགས་ཏེ་བསྟན་པའི་བྱ་བ་རྒྱ་ཆེར་མཛད། སྐྱབས་རྗེ་ཤིང་བཟའ་རྡོ་རྗེ་འཆང་གི་མདུན་ནས་བཀའ་ཆོས་དང་དབང་ལུང་མང་དུ་གསན། གདུལ་བྱ་མང་པོར་ཟབ་རྒྱས་ཀྱི་ཆོས་མང་དུ་གསུངས་ཏེ་སྨིན་གྲོལ་གྱི་ལམ་ལ་བཀོད། ཕྱི་ལོ1887 ལོར་གཤེགས།              23 མགོན་ཀྱཱ་མཁན་ཆེན་བློ་བཟང་ཚུལ་ཁྲིམས་བསམ་གཏན།    ཁྲི་ཀའི་དཀར་བརྗིད་སྒར་དམར་སྡེ་བར་ཕྱི་ལོ1839 ལོར་འཁྲུངས། སྐུ་ན་ཆུང་དུས་མཆོད་རྟེན་སྐེ་དགོན་པར་སློབ་གཉེར་གནང་། སྐུ་འབུམ་བྱམས་པ་གླིང་གི་ཆོས་སྒོར་ཞུགས་ཏེ་གཞུང་ཆེན་བཀའ་པོད་ལྔ་ལ་སློབ་གཉེར་མཛད་དེ་མཁས་པའི་སྙན་གྲགས་རྒྱས། སྐུ་འབུམ་ཁྲི་ཆེན་ང་དགུ་བ་དང་རྒྱུད་པའི་ཁྲི་རབས་ཞེ་གཅིག་པར་བཞུགས་ཏེ་བཤད་སྒྲུབ་ཀྱི་ལེགས་ཚོགས་ཀུན་དར་ཞིང་རྒྱས་པར་མཛད། དབུས་སུ་ཕེབས་ཏེ་རྒྱལ་བ་ཡབ་སྲས་ལ་མཇལ། མཆོད་རྟེན་སྐེ་དགོན་པ་བདག་སྐྱོང་དང་གདུལ་བྱའི་ཚོགས་ལ་དབང་ལུང་མན་ངག་མང་དུ་སྩལ། ཕྱི་ལོ1876 ལོར་གཤེགས།                  24 མཚན་སྒྲོགས་མཁན་ཆེན་དགེ་འདུན་བསྟན་པའི་ཉི་མ།   མདོ་སྨད་ཁྲི་ཀའི་ཡུལ་དུ་ཕྱི་ལོ1847 ལོར་སྐུ་འཁྲུངས། སྐུ་འབུམ་བཤད་སྒྲུབ་གླིང་དུ་གཞུང་ཆེན་བཀའ་པོད་ལྔ་དང་། རྒྱུད་པ་གྲྭ་ཚང་དུ་གསང་བ་སྔགས་ལ་སྦྱངས། བཀའ་གདམས་གོང་མའི་རྣམ་ཐར་ལ་མཉམ་བཞེས་ཟབ་མོ་གནང་སྟེ་སྒྲུབ་པ་ལ་རྩེ་གཅིག་ཏུ་གཞོལ། སྨན་པ་གྲྭ་ཚང་གི་ཁྲི་རབས་ང་གཉིས་པར་བཞུགས་ཏེ་འདུ་ཁང་རྙིང་བ་ཞིག་གསོས་མཛད། སྐུ་འབུམ་ཁྲི་ཆེན་བདུན་ཅུ་བར་བཞུགས་ཏེ་འཆད་ཉན་ལ་རྟིང་བསྐུལ་ཡར་ལྡན་གྱིས་འཇམ་མགོན་རིང་ལུགས་དྲི་མེད་ཀྱི་བསྟན་པའི་རྒྱལ་མཚན་ཕྱོགས་མཐར་བསྒྲེངས། ཕྱི་ལོ1917 ལོར་སྐུ་གཤེགས།             25 ཨ་ཀྱཱ་བློ་བཟང་བསྟན་པའི་དབང་ཕྱུག་བསོད་ནམས་རྒྱ་མཚོ།    ཁྲི་ཀའི་སྒོ་མེ་ཧོར་ཀྱཱ་སྡེ་བར་ཕྱི་ལོ1870 ལོར་སྐུ་འཁྲུངས། ཨ་ཀྱཱ་སྐུ་ཕྲེང་དྲུག་པ་ཡིན། སྐུ་འབུམ་བྱམས་པ་གླིང་དུ་ཡི་གེ་འབྲི་ཀློག་ནས་དབུ་བཟུང་སྟེ་བཀའ་པོད་ལྔའི་མཚོན་གཞུང་ལུགས་རྒྱ་མཚོ་ལྟ་བུར་ཐོས་བསམ་མཛད། མཁའ་འགྲོ་སྙན་རྒྱུད་ཀྱི་ཆུ་མིག་བརྒྱ་རྩར་ཕེབས་ཏེ་མཐར་ཐོན་མཛད། སྔ་ཕྱིར་སོག་ཡུལ་དང་པེ་ཅིན་གོང་མའི་མདུན་དུ་ལན་ཁ་ཤས་ཕེབས་ཏེ་བསྟན་འགྲོའི་དོན་མཛད།  འཇར་པན་དུ་ཐེངས་དུ་མར་ཕེབས་ཏེ་འཇར་པན་གོང་མས་ཚད་མཐོའི་གཟིགས་སྐྱོང་ཐོབ།  ཐུན་མོང་གི་སྣང་ངོར་དྲག་རྩལ་ལ་མོས་ཤིང་ལྷག་པར་གྲི་རྩལ་ལ་ཤིན་ཏུ་མཁས།  ཕྱི་ལོ1995ལོར་རྒྱ་སོག་གི་འཁྲུག་པ་ཡང་བསྐྱར་ལངས་པ་ཞི་འཇགས་སུ་བཏང་།  ཕྱི་ལོ1909 ལོར་གཤེགས།            26 འཇའ་མོ་ཞབས་དྲུང་བློ་བཟང་ཡོན་ཏན་རྒྱ་མཚོ།    ཁྲི་ཀའི་སྲང་གཞུག་སྡེ་བར་དུས་རབས་བཅུ་དགུ་བའི་སྨད་དུ་སྐུ་འཁྲུངས། སྐུ་ན་ཆུང་དུས་ར་རྒྱ་དགོན་དུ་སློབ་གཉེར་གནང་།  ཕྱི་ལོ1868ལོའི་ནང་བྱུང་བའི་རྒྱ་སོག་གི་དུས་འཁྲུག་ཞི་རྗེས་སྐུ་འབུམ་བྱམས་པ་གླིང་དུ་ཕེབས་ཏེ་ཚད་མ་རྣམ་འགྲེལ་དང་ཕར་ཕྱིན་སོགས་ལ་ཐོས་བསམ་མཛད། སྐུ་འབུམ་རྒྱུད་གྲྭར་ཞུགས་ཏེ་སྔགས་ཕྱོགས་ལ་སྦྱངས། སྐུ་འབུམ་དུས་འཁོར་གྲྭ་ཚང་གི་ཁྲི་རབས་ཉེར་དྲུག་པ་དང་རྒྱུད་པ་གྲྭ་ཚང་གི་ཁྲི་རབས་རེ་གསུམ་པར་བཞུགས་ཏེ་འགྲིག་ལམ་ཀུན་སྤྱོད་ཡར་ལྡན་དུ་མཛད། འདས་ལོ་མ་ངེས།               27 ཟི་ན་མཁན་ཆེན་བློ་བཟང་སངས་རྒྱས་རྒྱ་མཚོ།    ཁྲི་ཀ་སྒོ་མེ་ཧོར་ཀྱཱ་སྡེ་བར་ཕྱི་ལོ1867ལོར་འཁྲུངས། སྐུ་འབུམ་བྱམས་པ་གླིང་གི་ཆོས་གྲྭར་ཞུགས་ནས་བསྡུས་གྲྭ་དང་བློ་རྟགས། དབུ་ཕར་སོགས་ལ་ཞིབ་ཏུ་སྦྱངས་པ་མཛད། སྐུ་འབུམ་རྒྱུད་གྲྭར་སྔགས་ཕྱོགས་ལ་སྦྱངས་པ་མཛད་དེ་རྒྱུད་པའི་ཁྲི་རབས་རེ་བདུན་པར་བཞུགས། གྲྭ་ཚང་གི་སློབ་གཉེར་ལ་རྟིང་སྐུལ་གྱིས་ཡར་ལྡན་དུ་བསྐྱོད། ཁྲི་ཟུར་ནས་ཀྱང་བསྟན་པ་དང་འགྲོ་བའི་དོན་བསམ་གྱིས་མི་ཁྱབ་པ་མཛད། འདས་ལོ་མ་ངེས།               28 མགོན་ཀྱཱ་མཁན་ཆེན་བློ་བཟང་ཚུལ་ཁྲིམས་རྒྱ་མཚོ།     ཁྲི་ཀའི་སྒོ་མེ་ཚོ་བཞིའི་ནང་ཚན་ཨར་རྐོང་སྡེ་བར་ཕྱི་ལོ1878 ལོར་སྐུ་འཁྲུངས། མཆོད་རྟེན་སྐེ་དགོན་པར་ཡི་གེ་འབྲི་ཀློག་དང་བསྡུས་གྲྭར་སྦྱངས། དགུང་ལོ་བཅུ་དྲུག་ནས་སྐུ་འབུམ་བྱམས་པ་གླིང་དུ་སློབ་གཉེར་མཛད། ཉི་ཤུ་ནས་སྐུ་འབུམ་བྱམས་པ་གླིང་གི་ཁྲི་ཆེན་དོན་ལྔ་བར་བཞུགས་ཏེ་འཆད་ཉན་གྱི་རིམ་པ་གོང་དུ་སྤེལ། ཁྲི་ཟུར་ནས་མཆོད་རྟེན་སྐེ་དགོན་པ་ལུགས་གཉིས་ཀྱིས་བསྐྱངས། སློབ་གཉེར་གྱི་འཕྲོ་མཐུད་ནས་དབུ་ཕར་ལ་སྦྱངས། པེ་ཅིན་དང་སྨད་སོག་ཏུ་ལན་གསུམ་ལ་ཕེབས་ཏེ་འགྲོ་དོན་མཛད། དབུས་གཙང་དུ་ཕེབས་ཏེ་རྒྱལ་བ་ཡབ་སྲས་ལ་མཇལ། སྐུ་ཚེ་སྨད་དུ་གྲུབ་ཆེན་གྱི་སྤྱོད་པ་བདག་གིར་བཞེས་ཏེ་རིག་མ་བཞེས་སྐད། ཚོགས་བསགས་སྒྲུབ་སྦྱོང་དང་ཐུགས་དམ་ཉམས་ལེན་ཟབ་མོ་ལ་ཡོལ་བ་མེད་པར་གཞོལ། ཕྱི་ལོ1943ལོར་གཤེགས།                29 རྒྱབ་ཚ་བློ་བཟང་བསྟན་པ་དར་རྒྱས།    ཁྲི་ཀའི་ལན་འགྲོའི་ཨ་རིན་ཞེས་པར་དུས་རབས་བཅུ་དགུ་བའི་སྟོད་དུ་སྐུ་འཁྲུངས། ལ་མོ་བདེ་ཆེན་དགོན་དུ་སློབ་གཉེར་ལ་ཕེབས་ཏེ་གཞུང་ཆེན་པོ་རྣམས་ལ་ཐོས་བསམ་མཐིལ་ཕྱིན་མཛད། ཕྱིས་ལ་མོ་བདེ་ཆེན་དགོན་གྱི་ཁྲིར་བཞུགས་ཏེ་དགེ་འདུན་གྱི་སྡེ་ལ་བསྙེན་བཀུར་དང་འཆད་ཉན་ཡར་བསྐུལ་གང་ལེགས་མཛད། སྐྱབས་རྗེ་གསེར་ཁང་བའི་ཞབས་ལ་གཏུགས་ནས་བསམ་སྦྱོར་གཉིས་ཀྱི་སྒོ་ནས་ཚུལ་བཞིན་དུ་བསྟེན་ཏེ་མདོ་སྔགས་ཀྱི་ཟབ་ཁྲིད་དང་དབང་ལུང་མང་དུ་གསན། སྐུ་ཚེ་གང་བོར་ཡི་དམ་ཀྱི་བསྙེན་ཆེན་དང་སྒྲིབ་སྦྱོང་ལ་རྩེ་གཅིག་ཏུ་གཞོལ་ནས་བཞུགས་པར་གསུངས། འདས་ལོ་ཡང་མ་ངེས།                   30 ཚེ་འབུམ་བྱང་ཆུབ་བསྟན་པའི་ཉི་མ།      སྒོ་མེ་ཨར་སྐོང་སྡེ་བར་ཕྱི་ལོ1871ལོར་སྐུ་འཁྲུངས། དགུང་ལོ་བདུན་པའི་སྟེང་སྐུ་འབུམ་བྱམས་པ་གླིང་གི་ཚེ་འབུམ་སྒར་བར་གོང་མའི་ཁྲི་སར་བཀོད།  དགུང་ལོ་བཅུ་གསུམ་སྟེང་སྐུ་འབུམ་བཤད་སྒྲུབ་གླིང་གི་ཆོས་གྲྭར་ཞུགས་ཏེ་བསྡུས་གྲྭ་དང་ཚད་མ་སྡེ་བདུན་ལ་སྦྱངས།  དགུང་ལོ་བཅུ་དྲུག་སྟེང་དབུས་སུ་ཕེབས་ཏེ་སེར་བྱེས་མཁས་སྙན་གྲྭ་ཚང་དུ་གཞུང་ཆེན་བཀའ་པོད་ལྔར་གསན་བསམ་རྒྱ་ཆེར་མཛད།  དགུང་ལོ་སུམ་ཅུ་བཞེས་པ་ཕྱི་ལོ1900ལོར་ལྷ་ལྡན་སྨོན་ལམ་ཆེན་མོའི་སྟེང་ལྷ་རམས་གྲྭ་སྐོར་མཛད།  རྒྱུད་སྨད་དུ་སྔགས་ལ་ཐོས་བསམ་མཛད།  ཕྱིར་སྐུ་འབུམ་དུ་ཕེབས་ཏེ་རྒྱུད་པར་རྒྱུད་སྡེའི་གཞུང་ལ་སྦྱངས་པ་དང་རྒྱུད་པའི་ཁྲིར་བཞུགས་ཏེ་འཆད་ཉན་སྤེལ།  འདས་ལོ་མ་ངེས།                 31 ལྷ་རིས་བློ་བཟང་ཚུལ་ཁྲིམས་རྒྱ་མཚོ།      ཁྲི་ཀའི་སྨད་པའི་དཔོན་ཚང་དུ་ཕྱི་ལོ1890ལོར་སྐུ་འཁྲུངས།  ཤིང་བཟའ་རིན་པོ་ཆེས་གོང་མའི་ཡང་སྲིད་དུ་ངོས་འཛིན་གནང་། ཆོས་སྤྱོད་སྣ་ཚོགས་དང་རིག་གནས་ཐུན་མོང་བ་ལ་སྦྱངས།  རྗེ་ཞྭ་དམར་དགེ་འདུན་བསྟན་འཛིན་རྒྱ་མཚོ་དང་རྗེ་བཙུན་གྲགས་པ་དར་རྒྱས་རྣམ་གཉིས་ཀྱི་ཞབས་པད་ཚུལ་བཞིན་བསྟེན་ནས་ཚད་མ་སྡེ་བདུན་དང་དབུ་ཕར་གྱི་གཞུང་།  སྔགས་རྒྱུད་སྡེ།  དབང་ལུང་མན་ངག་སོགས་ཀྱི་གདམས་པ་མཐའ་དག་གསན།  ཕྱི་ལོ1943ལོར་ལ་མོ་བདེ་ཆེན་དཔོན་སློབ་ཀྱི་ཁྲིར་བཞུགས་ཏེ་སྐྱོང་བཀུར་མཛད།  དབང་ལུང་མན་ངག་གི་ཆོས་ཚུལ་གདུལ་བྱའི་དཔལ་དུ་བསྩལ།  སྔ་ཕྱིར་ལྷ་རིས་བསམ་གཏན་གླིང་དང་བོང་སྟག་རབ་དཀར་ཐང་། ཁྲི་ཀའི་སྨད་པའི་སྔགས་ཁང་།  རིན་སྨོན་སོགས་སུ་དུས་འཁོར་དབང་ཆེན་ཐེངས་བརྒྱད་ལ་གནང་། མཐར་ཕྱི་ལོ1960ལོའི་ས་ག་ཟླ་བའི་ཚེས་བཅོ་ལྔར་གཤེགས།                   32 རྭ་བཟའི་དགེ་བཤེས་ཕུན་ཚོགས།      ཁྲི་ཀའི་འཕྲང་དམར་ལན་འགྲོའི་རྭ་བཟའ་ཚང་དུ་ཕྱི་ལོ1896 ལོར་སྐུ་འཁྲུངས། སྐུ་ན་ཆུང་དུས་རྭ་བཟའ་དགོན་དུ་ཡི་གེ་འབྲི་ཀློག་དང་ཆོས་སྤྱོད་ལ་བསླབས་ཏེ་དགུང་ལོ་བཅུ་བདུན་སྟེང་དགོན་པའི་དབུ་མཛད་ཀྱི་འགན་བཞེས། དགུང་ལོ་བཅོ་བརྒྱད་པ་ཕྱི་ལོ1914 ལོར་ལྡེ་ཚ་དགོན་དུ་སློབ་གཉེར་དུ་ཕེབས་ཏེ་གཞུང་ལུགས་རྒྱ་མཚོ་ལྟ་བུ་ལ་ཐོས་བསམ་དཔྱིས་ཕྱིན་པར་མཛད་པས་མཁས་པའི་སྙན་པ་རྒྱས། རྗེས་སུ་མང་ར་གློའུ་དགོན་པས་དཔེ་ཁྲིད་དགེ་རྒན་དུ་གདན་ཞུས་ལྟར་ཕེབས་ཏེ། གཞུང་བཀའ་པོད་ལྔ་དང་དབང་ལུང་མན་ངག་སོགས་ཀྱི་ཟབ་རྒྱས་ཆོས་ཀྱི་འཁོར་ལོ་བསྐོར། ང་བརྒྱད་དང་རིག་གསར་གྱི་དུས་འགྱུར་ཁྲོད་དུ་ཡང་ཞལ་འདོན་དང་ཉམས་ལེན་ལ་གསང་སྟབས་ཀྱིས་གཞོལ་ནས་བཞུགས། མཐར་ཕྱི་ལོ1980 ལོར་གཤེགས།               33 སྦ་སེར་ཀུན་བཟང་རྒྱལ་མཚན།            ཁྲི་ཀའི་སྟོང་ཆེའི་སྦ་སེར་བླ་མ་ཐོད་དཀར་ཁྱིམ་དུ་དུས་རབས་བཅུ་དགུ་བའི་ནང་སྐུ་འཁྲུངས། སྐུ་ན་གཞོན་དུས་ནས་ཡི་གེ་འབྲི་ཀློག་དང་གསང་སྔགས་ཀྱི་བོན་སྒོ་ཐམས་ཅད་ཚེགས་མེད་དུ་མཁྱེན།  རྙིང་ངེ་དགེ་རྒན་ཚུལ་ཁྲིམས་ཀྱི་དྲུང་ནས་བསླབ་ཁྲིམས་མནོས།  མཁའ་འགྲོ་གསང་བའི་གཅོད་ཀྱི་གདམས་པ་རྫོགས་པར་མནོས་ཏེ་གཉན་ཁྲོད་དུ་འགྲིམས། རྒྱལ་རོང་དང་དམུ་རྡོའི་ཕྱོགས་དང་མདོ་ཁམས་ཀྱི་གནས་ཆེན་མང་པོར་ལོ་ངོ་བདུན་རིང་སྒྲུབ་པ་མཛད།  གཤེན་དར་ལྡིང་མཁས་གྲུབ་ཚུལ་ཁྲིམས་རྒྱལ་མཚན་དང་སྨན་རི་མཁན་པོ་ཉི་བསྟེན་གྱི་དྲུང་དུ་གདམས་པ་མང་དུ་གསན། དགུང་ལོ་སོ་ལྔ་ཡས་མས་ནས་ཁྱུང་མོ་དགོན་དུ་ཉམས་ལེན་ལ་གཞོལ། སྦ་སེར་པཎྜི་ཏ་ཞེས་མཚན་སྙན་རྒྱས་ཤིང་བུ་སློབ་མང་དུ་བྱུང་།  གསུང་རྩོམ་ཡང་ཁ་ཤས་མཛད།  འཁྲུངས་འདས་མ་ངེས།                34 ཀོའུ་བ་བློ་བཟང་བཤད་སྒྲུབ་རྒྱ་མཚོ།     ཁྲི་ཀའི་འཕྲང་དམར་རྐང་ཚ་གོང་མའི་རྟ་རྒྱུགས་ཆུ་མགོ་སྔས་ཞེས་པར་ཕྱི་ལོ1904ལོར་འཁྲུངས།  སྐུ་འཁྲུངས་མ་ཐག་ཐལ་སྐད་ཅིག་བཏང་པའི་ལྟས་དང་མཚན་མ་ངོ་མཚར་བ་བྱུང་། ཀོའུ་བ་དགོན་དུ་ཡི་གེ་འབྲི་ཀློག་དང་ཆོས་སྤྱོད་ལ་བསླབས། དགུང་ལོ་བཅུ་གསུམ་ནས་ཞྭ་དམར་རིན་པོ་ཆེའི་ཐུགས་བཀོད་བཞིན་ལྡེ་ཚ་བཀྲ་ཤིས་ཆོས་ལྡིངས་སུ་སློབ་གཉེར་དུ་ཕེབས་ཏེ། འགོ་བསྡུས་གྲྭ་ནས་དབུ་བཙུགས་ཏེ་གཞུང་ཆེན་བཀའ་པོད་ལྔ་ལ་སློབ་གཉེར་གནང་བས་མཁས་པའི་གྲགས་པ་འབར། དགུང་ལོ་ཉེར་གསུམ་སྐབས་ལྡེ་ཚ་དགོན་དུ་གྲྭ་སྐོར་མཛད། ཕྱི་ལོ1928ལོར་ཀོའུ་བ་དགོན་དུ་བཤད་གྲྭ་བཙུགས། ཨ་ལགས་བླ་ཁོ་རིན་པོ་ཆེ་སོགས་བཤེས་གཉེན་མང་དུ་བསྟེན་ནས་བཀའ་ཆོས་གསན། ཕྱི་ལོ1936ལོར་པཎ་ཆེན་སྐུ་ཕྲེང་དགུ་བ་སྐུ་འབུམ་དུ་ཕེབས་དུས་ཞལ་མཇལ་དང་དུས་དབང་གསན། པཎ་ཆེན་མཆོག་ནས་“མཁན་པོ་ནོ་མོ་ཧན་གྱི་ཐམ་ག་”བསྩལ། དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་བསང་ཁོག་འཇིགས་མེད་ཚང་གི་མདུན་ནས་བཀའ་བསྟན་གྱི་ལུང་གསན། ཕྱི་ལོ1944ལོ་ནས་ཨ་ལགས་བླ་ཁོ་རིན་པོ་ཆེས་སྐུ་འབུམ་དུ་པཎ་ཆེན་བཅུ་བ་མཆོག་ལ་དབང་ལུང་གི་ཁྲིད་རྒྱུན་འབུལ་དུས་དབང་ལུང་མང་དུ་གསན། ཕྱི་ལོ1946ལོའི་ཟླ་ལྔ་བའི་ཚེས་ཉེར་གསུམ་ཉིན་སྐུ་འབུམ་དུ་དགོངས་པ་རྫོགས། རྗེ་འདི་བས་དབང་ལུང་དང་དཔེ་ཁྲིད་ཀྱི་ཟིན་བྲིས་ཆད་ལྷག་མེད་པར་ཚིག་སྦྱོར་བདེ་བའི་ལམ་ནས་བསྐྱོན་ནུས་པར་གསུངས། གསུང་རྩོམ་པོད་འགའ་ཡོད་ཀྱང་མང་ཆེ་བ་རིག་གསར་ནང་མེད་བརླག་ཏུ་བཏང་།                 35 ཨ་ཀྱཱ་བློ་བཟང་བསྟན་པའི་རྒྱལ་མཚན།    མདོ་སྨད་ཁྲི་ཀའི་སྟག་ལུང་གྲོང་སྡེར་ཕྱི་ལོ1910ལོར་སྐུ་འཁྲུངས། དགུང་ལོ་བདུན་པར་རབ་ཏུ་བྱུང་སྟེ་ཡི་གེ་འབྲི་ཀློག་ལ་སྦྱངས། དགུང་ལོ་ཉེར་གཅིག་པའི་བར་དུ་ཆོས་སྤྱོད་དང་བཀའ་པོད་ལྔའི་རྩ་བ་སོགས་བློར་འཛིན་དང་། བོད་ཡིག་གཟབ་གཤར་དང་སོག་ཡིག སྒྲ་སྙན་ངག དབུ་ཕར་བར་གྱི་དཔེ་ཁྲིད། དབང་ལུང་མན་ངག་སོགས་མཐའ་ཡས་པ་གསན། ཉེར་གཅིག་ནས་སྐུ་འབུམ་བཤད་སྒྲུབ་གླིང་གི་ཆོས་གྲྭར་ཞུགས་ཏེ་གཞུང་ཆེན་བཀའ་པོད་ལྔ་ལ་ཐོས་བསམ་རྒྱ་ཆེར་མཛད། བསྡུས་གྲྭ་དང་བཀའ་པོད་ལྔའི་དམ་བཅའ་སྔ་ཕྱིར་བཞག་སྟེ་བསྔགས་བརྗོད་ཀྱི་མེ་ཏོག་དང་མཁས་པའི་སྙན་གྲགས་ཕྱོགས་སུ་རྒྱས། སྔ་ཕྱིར་ཨ་ལགས་བླ་ཁོ་རིན་པོ་ཆེ་དང་སྐྱབས་རྗེ་ཤིང་བཟའ་ཚང་སོགས་ཀྱི་མདུན་ནས་དབང་ལུང་ཁྲིད་མཐའ་ཡས་པ་གསན། དགུང་ལོ་སྐུ་འབུམ་བྱམས་པ་གླིང་གི་ཁྲི་ཆེན་གོ་གསུམ་པར་བཞུགས་ཏེ་རྗེ་སྒོ་གཉིས་ཀྱི་ཡིག་ཆའི་རྩོད་ཡིག་དང་བརྩི་བཞག རྩོད་རྒྱུགས་དང་བློ་རྒྱུགས། གཞོན་པ་རྣམས་ལ་དཔེ་ཁྲིད་དང་སྐྱོར་སྦྱོང་སོགས་འཆད་ཉན་ལ་ནན་ཏན་གྱིས་རྟིང་སྐུལ་ཤུགས་ཆེར་མཛད། འདོན་རྟ་དབྱངས་དང་ཐིག་རྡུལ་ཚོན། པར་རྐོ་ལ་སོགས་ལ་ཡང་ནན་ཏན་མཛད་པས་ཆོས་སྲིད་ཀྱི་ལེགས་ཚོགས་ཀུན་དར་ཞིང་རྒྱས་བའི་བཀའ་དྲིན་བླ་མེད་མཛད། དགེ་ཚུལ་སློང་དང་བསྙེན་རྫོགས་ཀྱི་སྡོམ་པ། དབང་ལུང་མན་ངག་གི་གསུང་ཆོས་སོགས་སྐབས་སྐབས་སུ་གདུལ་བྱའི་ཁྱོན་ལ་མང་དུ་བསྩལ། སྔགས་ཀྱི་དམ་བཅའ་དང་དུས་འཁོར་གྱི་རྡུལ་ཚོན་ལ་བརྟེན་པའི་ཆོ་ག་གསར་འཛུགས་སོགས་བསྟན་འགྲོའི་དོན་རྒྱ་ཆེར་མཛད་པས་བཤད་སྒྲུབ་དབྱར་མཚོ་བཞིན་རྒྱས། གསུང་རྩོམ་པོད་གཉིས་ཙམ་བཞུགས། དགུང་ལོ་སོ་དགུ་བ་ཕྱི་ལོ1948 ལོར་དགོངས་པ་ཆོས་དབྱིངས་སུ་འཐིམ་པའི་ཚུལ་བསྟན། སྐུ་གདུང་རྗེ་གསེར་སྡོང་ཆེན་མོའི་ནང་བཞུགས།              36 མཚན་སྒྲོགས་དགེ་འདུན་ལེགས་བཤད་བསྟན་པ་རྒྱ་མཚོ།    ཁྲི་ཀའི་རྨ་ཀླུང་སྔོན་མོའི་འགྲམ་ངོགས་གཤོང་པ་སྡེ་བར་ཕྱི་ལོ1918 ལོར་འཁྲུངས། སྐུ་འབུམ་བྱམས་པ་གླིང་གི་ཆོས་སྒོར་ཞུགས་ཏེ་གཞུང་ཆེན་བཀའ་པོད་ལྔ་ལ་སྦྱོང་བ་རིམ་གྱིས་མཛད། དགུ་ལོ་ཉེར་དགུའི་སྟེང་སྐུ་འབུམ་ཁྲི་ཆེན་གོ་དྲུག་པར་བཞུགས་ཏེ་ལོ་གཉིས་ཀྱི་རིང་གདན་ས་གང་གི་འཆད་ཉན་འཕེལ་བར་མཛད། ༧ཀུན་གཟིགས་པཎ་ཆེན་སྐུ་ཕྲེང་བཅུ་བ་མཆོག་དང་ལྷན་དུ་ཁོང་ཨ་ལགས་བླ་ཁོ་རིན་པོ་ཆེའི་མདུན་ནས་དབང་ལུང་མན་ངག་མང་དུ་གསན། ཕྱི་ལོ1953ལོ་ནས་ཁྲི་ཀ་རྫོང་གི་རྫོང་དཔོན་གཞོན་པ་དང་མཚོ་ལྷོ་ཁུལ་གྱི་སྲིད་གྲོས་ཀྱི་ཀྲུའུ་ཞི་གཞོན་པ། ཁུལ་ནང་བསྟན་མཐུན་ཚོགས་ཀྱི་ཚོགས་གཙོ་དང་རྒྱལ་ཡོངས་ནང་བསྟན་མཐུན་ཚོགས་ཀྱི་ལས་འཛིན་གྱི་འགན་བཅས་བཞེས་ཏེ་བསྟན་པ་དང་འགྲོ་བའི་དོན་མཛད། ཕྱི་ལོ2004ལོའི་ཧོར་ཟླ3པའི་ཚེས28ཉིན་སྐུ་གཤེགས།               37 རབ་འབྱམས་པ་ངག་དབང་ཀུན་བཟང་།    ཁྲི་ཀ་གསེར་མོ་ལྗོངས་ཀྱི་འཕྲང་དམར་ལྷ་སྡེ་ཚོ་བ་བརྒྱད་ཀྱི་ནང་ཚན་དུ་ཕྱི་ལོ 1925 ལོར་འཁྲུངས། དགུང་ལོ་བཅུ་གཅིག་སྟེང་གཤོང་མོ་ཆེ་དགོན་པར་ཁུ་བོའི་དྲུང་དུ་ཀློག་དང་ཆོས་སྤྱོད་སོགས་བསླབས། བཅུ་དགུ་བར་དབུས་སུ་ཕེབས་ཏེ་འབྲས་སྤུངས་དགོན་པར་སློབ་གཉེར་གནང་། དགུང་ལོ་ཉེར་གསུམ་པ་ཕྱི་ལོ 1943 ལོར་རང་ཡུལ་དུ་ཕེབས་ཏེ་བླ་བྲང་བཀྲ་ཤིས་འཁྱིལ་དུ་ལོ་ངོ་བཅུའི་རིང་གཞུང་ཆེན་པོར་ཐོས་བསམ་མཛད་དེ་རབ་འབྱམས་པའི་མཚན་བཏགས་བཞེས། ང་བརྒྱད་སྐབས་དུས་འགྱུར་གྱི་དབང་གིས་རང་ཡུལ་དུ་ལོག་སྟེ་ནག་ཕྱུགས་འཚོ་སྐྱོང་གི་ཞོར་ལ་རྩིས་དཀར་ནག་སོགས་གསང་སྟབས་ཀྱིས་སྦྱངས། ཆོས་སྒོ་ཕྱེས་བ་ནས་དགོན་སྡེ་མང་པོ་དང་སློབ་གྲྭ་ཆེ་འབྲིང་གིས་གདན་ཞུས་ལྟར་ཕེབས་ཏེ་རིག་པའི་གནས་མང་པོའི་དཔེ་ཁྲིད་རྒྱུན་བསྟུན་མར་གནང་། གསུང་རྩོམ་ལ་རྩིས་གཞུང་སོགས་པོད་གཉིས་ཙམ་བཞུགས།  ཕྱི་ལོ 2006 ལོར་གཤེགས།                 38 ཆེ་ཤོས་དཔལ་ལྡན་ལུང་རིགས་རྒྱ་མཚོ།     ཁྲི་ཀའི་སྒོ་མེའི་ལྕང་ར་ལུང་བའི་སྡོང་རྒན་སྡེ་བར་ཕྱི་ལོ1935 ལོར་འཁྲུངས། དགུང་ལོ་གཉིས་བཞེས་དུས་ཀུན་གཟིགས་པཎ་ཆེན་དགུ་བ་སྐུ་འབུམ་དུ་ཕེབས་དུས་གོང་མའི་ཡང་སྲིད་དུ་ངོས་འཛིན་གནང་སྟེ་སྐུ་འབུམ་དུ་གདན་སར་བཀོད། ཡི་གེ་འབྲི་ཀློག་དང་ཆོས་སྤྱོད་ཀྱི་རིམ་པར་བསླབས། 1944 ལོ་ནས་སྐུ་འབུམ་དུ་ཨ་ལགས་བླ་ཁོ་རིན་པོ་ཆེས་པཎ་ཆེན་སྐུ་ཕྲེང་བཅུ་བར་དབང་ལུང་གི་རྒྱུན་འབུལ་བ་ལ་བཞུགས། དགུང་ལོ་བཅུ་གཉིས་ཕྱི་ལོ1946ལོའི་ཟླ་བདུན་པར་སྐུ་གོང་མ་རྣམས་ཀྱི་ཕྱག་སྲོལ་བཞིན་དབུས་སུ་སློབ་གཉེར་དུ་ཕེབས། སེ་ར་དགོན་པར་ཚོགས་ཞུགས་གནང་སྟེ་སྡེ་བདུན་དང་དབུ་ཕར་སོགས་གཞུང་ཆེན་བཀའ་པོད་ལྔ་ལ་ཐོས་བསམ་གྱིས་སྒྲོ་འདོགས་བཅད་དེ་མཁས་པའི་གོ་འཕང་བརྙེས། ༧གོང་ས་བཅུ་བཞི་བའི་མདུན་ནས་དུས་དབང་གཙོས་དབང་ལུང་དང་ཁྲི་བྱང་ཚང་དང་ཕུར་ལྕོག་ཚང་གི་མདུན་ནས་ཀྱང་མང་དུ་གསན། དགུང་ལོ་ཉེར་གཉིས་པར་ལྷ་ལྡན་སྨོན་ལམ་ཆེན་མོའི་སྟེང་རྒྱལ་བའི་བཀའ་རབ་འབྱམས་ལ་གྲྭ་སྐོར་མཛད་དེ་ལྷ་རམས་པའི་དམ་བཅའ་བཞག  དགུང་ལོ་ཉེར་གསུམ་བཞེས་པ་ཕྱི་ལོ1957 ལོར་མདོ་སྨད་སྐུ་འབུམ་དུ་ཕྱིར་ཕེབས། སྐྱབས་རྗེ་མི་ཉག་རིན་པོ་ཆེ་དང་སྣ་ཚོགས་ལོ་ཡེ་ཚང་སོགས་ཀྱི་མདུན་ནས་སྔགས་དང་གསུང་ཆོས། དཀའ་གནད་སོགས་ཞུས་ཏེ་ཐོས་བསམ་གྱིས་དུས་གདའ་བར་མཛད། 1958ལོ་ནས་བཙོན་དུ་ཕེབས་ཏེ་ལོ་ངོ་ཉེར་གཅིག་རིང་བཞུགས། 1979ལོའི་ཟླ་བདུན་པར་བཙོན་གྲོལ་ཐོབ་སྟེ་སྐུ་འབུམ་དགོན་པའི་ཀྲུའུ་རིན་གྱི་འགན་བཞེས་ཏེ་འཆན་ཉན་སླར་གསོ་ལ་ལེགས་རྗེས་མང་དུ་བཞག 1991ལོ་ནས་པེ་ཅིན་ནང་བསྟན་སློབ་གླིང་གི་གདན་ཞུས་ལྟར་ཕེབས་ཏེ་དཔེ་ཁྲིད་དང་དབང་ལུང་གི་རྒྱུན་སྤེལ། སྔ་ཕྱིར་དུས་དབང་ལན་གསུམ་གནང་བ་སོགས་བསྟན་པ་ལ་ཕན་པའི་མཛད་པ་རྨད་དུ་བྱུང་། མཐར་ཕྱི་ལོ 2001ལོའི་ཟླ་བཅུ་བར་པེ་ཅིན་དུ་གཤེགས། གསུང་རྩོམ་མདོ་སྔགས་ཀྱིས་བསྡུས་པའི་པོད་གཅིག་ཙམ་བཞུགས།       ཞེས་བོད་རབ་རྒྱན་མེ་སྤྲེལ་ཕྱི་ལོ2016 ལོའི་ཧོར་ཟླ་བཅུ་བའི་ནང་ཡུལ་མདོ་སྨད་ཀྱི་ཆོས་སྡེ་ཆེན་པོ་སྐུ་འབུམ་བྱམས་པ་གླིང་དུ་ཁྲི་སྐལ་བཟང་བརྩོན་འགྲུས་སུ་འབོད་པས་བྲིས་པའོ།། Modern Creative Literature subjects 1603 For more information about this term, see Full Entry below.Subjects Tibet and HimalayasBibliographic ClassificationTibetan and HimalayanTibetan LiteratureFull EntryRelated Subjects (1)Related Texts (20)Related Audio-video (42) History subjects 132 For more information about this term, see Full Entry below.Subjects Literary GenresTibetan Literary GenresHistorical & Legendary LiteratureFull EntryRelated Subjects (1)Related Texts (12)Related Audio-video (4)Related Images (2) Amdo subjects 1079 For more information about this term, see Full Entry below.Subjects Tibet and HimalayasBibliographic ClassificationTibetan and HimalayanCultural and Environmental GeographyPlacesTibetFull EntryRelated Subjects (1)Related Texts (24) Triga places 1176 For more information about this term, see Full Entry below.Feature Type CountyPlaces EarthAsiaChinaQinghaiTsolho Tibetan Autonomous PrefectureFull EntryRelated Subjects (1)Related Places (76)Related Texts (116)Related Audio-video (81)Related Images (192)